Onzekerheid is een instrument tot bevrijding

Een vroegere titel was "Onzekerheid is een instrument voor de ziel". Dit is een bewering die kan tellen. We starten met er een vraagteken achter te zetten (1).
Wij, of preciezer gezegd ons ego, wil zekerheid. We gaan er even op door. Zekerheid betekent vooral voorspelbaarheid. Wanneer is iets perfect voorspelbaar? Wanneer het volledig vast ligt, gedetermineerd is. Zekerheid is gekoppeld aan determinisme. We willen toch vrijheid? Wanneer de toekomst volledig vast ligt, dan is er zekerheid, maar niets van vrijheid. Er is dus een spanningsveld tussen de drang naar zekerheid en de drang naar vrijheid.
Zekerheid en vrijheid zijn twee tegengestelde eigenschappen. Naarmate er meer zekerheid is, is er minder vrijheid en omgekeerd.
Het verschijnsel van tegengestelde eigenschappen komt verder nog aan bod.

Kwantummechanica en tegengestelde eigenschappen

De kwantummechanica heeft aangetoond dat onzekerheid zeer fundamenteel is. Dit is geen stelling (bewering), dit is proefondervindelijk vastgesteld. Dit is gewoon zo, het heeft geen zin om het licht van de zon te ontkennen.
Onzekerheid behoort tot het wezen van de materie. Hierbij komen we heel dicht bij wat Oosterse wijzen al altijd gezegd hebben: materie is maya *, verschijnsel.
Je zou kunnen zeggen dat onzekerheid de ziel van de materie is. Dit is niet helemaal correct, het zit iets anders. Het vraagt heel wat inzicht.

In de kwantummechanica bestaat er "het onzekerheidsprincipe", ook wel bekend als "de onzekerheidsrelatie van Heisenberg" *. Het houdt in dat bij tegengestelde eigenschappen (2) je beiden nooit volledig kan kennen. Wanneer je het ene beter wil bestuderen, dan kan dit, maar dan wordt het andere vaag. Het andere kan je ook bestuderen, maar dan wordt het ene wazig. Je kunt dus nooit beiden tegelijk bestuderen. Dit is niet omdat het bestuderen ontoereikend is, het is een fundamentele eigenschap van de materie zelf. Heel raar.
Een concreet voorbeeld is het golf-deeltjeskarakter van materie. Ik zie het zo: materie heeft beide eigenschappen in zich (3). Materie kan zich zowel als golven voordoen dan wel als deeltjes. Hoe manifesteert het zich? Hoe verschijnt het aan ons? Dit hangt blijkbaar af van de intentie van de onderzoeker. Heel raar. We komen echt heel dicht in de buurt van "materie is maya, verschijnsel".

Twee gekoppelde zaken goed kennen gaat niet. Het is ofwel het ene, ofwel het andere. Hierbij aanvaarden we de werkelijkheid. We stellen wel de vraag "waarom?". Dus niet: hoe is de natuur? Via experimenten stellen we dit vast. Wel de vraag: waarom is de natuur zoals ze is? Lijkt mij een goede vraag. Waarom kunnen we bij twee gekoppelde eigenschappen nooit beiden tegelijk goed kennen?
Merk op dat we overgestapt zijn van wetenschappen, waarbij de vraag gesteld wordt "hoe zit de natuur in elkaar?", naar metafysica, met de vraag "waarom? Waarom is de natuur zoals ze is?" Via deze weg kunnen we mogelijks uitstijgen boven de tegenstellingen.

Enkele parallelen

Hieronder enkele voorbeelden, niet uit de kwantummechanica, zoals ze zich fysiek voordoet, maar van uitbreidingen hierover. Bestaat deze onzekerheid ook in de psychische wereld? Het ziet er toch naar uit.

In de huidige tijd (4) hechten we steeds meer belang aan harde feiten. Het kiezen voor de meetbare en verifieerbare realiteit heeft - de fundamentele onzekerheid in gedachte - tot gevolg dat het mystieke volledig vervaagd. In dit mystieke zit ondermeer de zin van het leven. Dit zou betekenen dat naarmate we dieper in "de harde feiten" gaan, we naar zinloosheid gaan. Zo ziet het er inderdaad naar uit.

Waarom deze onzekerheid?

Hiermee beweeg ik mij op glad ijs. Er is fundamentele onzekerheid, maar waarom dit zo is, deze vraag ben ik nog niet tegen gekomen. Ik ga het toch proberen. Of het juist is, dat weet ik niet.

Stel nu eens dat er geen dualiteit bestond. We proberen het ons voor te stellen. Nergens grenzen. Een utopie? Ik zie iemand juichen, ons ego. Ik hoor ook iemand die weent en ook schreeuwt om hulp. Wie? De ziel. Wanneer er geen dualiteit bestond in de materiële wereld, dan is er nagenoeg geen enkele behoefte meer om deze materiële wereld te verlaten, te overstijgen. Wat komen we hier dan doen, hier op aarde? Ons wat amuseren? Een luilekkerleven leiden? Vanuit het ego bekeken ziet dit er ideaal uit. Eindelijk! Vanuit de ziel bekeken is het een regelrechte ramp. De ziel blijft geketend, denk hierbij aan de allegorie van de grot van Plato.
Wanneer er geen dualiteit zou bestaan, dan zou er ook geen behoefte meer zijn tot bevrijding.

Dan maken we een grote fout. Fout? Het lijkt mij beter om de Oosterse term te gebruiken: onwetendheid.
Het hoofddoel van dualiteit is - voor zover ik het momenteel zie - behoefte creëren naar bevrijding. Ook de dualiteit van het golf-deeltjeskarakter van de materie zie ik als opstap om naar een hoger bewustzijnsniveau over te gaan.

Uiteindelijk is alles een, daar ben ik diep van overtuigd. Wanneer dit zo is, dan zijn alle opsplitsingen kunstmatig. Ik noem er een aantal: spiritualiteit, wetenschappen, filosofie, psychologie, theologie, theosofie, wiskundige, ecologie, astrologie, astronomie, en zo kunnen we nog een eind doorgaan. Het is nog niet zo lang geleden, slechts enkele eeuwen, dat "dit vakjesdenken" bestaat. Bij de oude Grieken bijvoorbeeld lag de klemtoon op een combinatie van filosofie, wiskunde en psychologie. Het viel allemaal onder filosofie, wat "vrienden van de wijsheid" betekent (philos + Sofia).

Onzekerheid is een instrument tot bevrijding
         Kwantummechanica en tegengestelde eigenschappen
         Enkele parallelen
         Waarom deze onzekerheid?